STAGFLASYON NEDİR?

Stagflasyon kavramı İngilizce stagnant (durgun) ile inflation (enflasyon) terimlerinin birleşmesiyle meydana gelmiştir. Tanımdan da anlaşılacağı üzere ekonomide durgunluk durumu yani resesyon yaşanıyorken aynı zamanda sürekli ve yüksek enflasyon sorunu da devam etmektedir. Stagflasyon süreci boyunca işsizlik rakamları yükselmeye devam ederken, ekonomik büyüme yaratılamaması ve enflasyon rakamlarının da sürekli yüksek devam etmesi ülke ekonomisi için sağlıksız bir durum oluşturmaktadır Stagflasyon, İngilizce stagnant (durgunluk) ile inflation (enflasyon) kelimelerinin birleşiminden oluşur. Tanımdan da anlaşılacağı üzere ekonomide durgunluk, yani resesyon yaşanıyorken aynı zamanda sürekli ve yüksek enflasyon sorunu da devam etmektedir. Stagflasyon süreci boyunca işsizlik rakamları yükselmeye devam ederken, ekonomik büyümenin yaratılamaması ve enflasyon rakamlarının sürekli yüksek seyretmesi, ülke ekonomisi için sağlıksız bir durum oluşturur.

Stagflasyon, bir ekonomide durgunluk yaşanırken aynı anda fiyat artışlarının devam ettiği karmaşık bir durumdur. Bu süreçte büyüme hızı düşer, üretim kapasiteleri tam olarak kullanılamaz ve halkın harcamaları azalırken, para arzındaki artış enflasyonu tetikler. Gayri safi milli hasıla gerilerken, tüketicilerde cimrilik olarak adlandırılan tasarruf eğilimi güçlenir. Hem ekonomik daralma hem de şişkinlik aynı anda görülürken, Avusturya ekonomi okulu bu gibi dönemlerde serbest piyasa düzenlemelerinin önemine dikkat çeker. Bu nedenle stagflasyon, ekonomi politikalarında dikkatle yönetilmesi gereken bir denge sorunudur.

Stagflasyon, genellikle arz şokları, enerji krizi ve petrol fiyatlarındaki artış gibi dışsal etkenlerle tetiklenirken, içsel olarak da yanlış maliye ve para politikaları, faiz oranlarının dengesizliği ve enflasyon beklentilerinin kontrolden çıkmasıyla derinleşir. Döviz krizleri, kur şokları ve dövizdeki oynaklık ithalat maliyetlerini artırarak enflasyonu körüklerken; finansal krizler ve yatırımcı güvensizliği ekonomideki belirsizliği büyütür ve stagflasyon ortamının oluşmasına zemin hazırlar.

Stagflasyon, yüksek enflasyon ile düşük büyüme ve yüksek işsizlik gibi unsurların aynı anda görüldüğü, klasik enflasyon süreçlerinden farklı bir ekonomik durumdur. Oysa normalde enflasyon dönemlerinde ekonomi büyür ve istihdam artar. Bu zıtlık, özellikle Phillips eğrisi ile açıklanan enflasyon-işsizlik ters orantısını bozar. Mal ve hizmet fiyatları artarken, alım gücü düşüşü yaşanır; bu da iç piyasada talebi daraltır ve ekonomik durgunluğu derinleştirir. Enflasyon yönetimi bu gibi dönemlerde daha karmaşık hale gelir, çünkü para piyasaları hem enflasyonla hem de büyüme eksikliğiyle mücadele etmek zorundadır.

Stagflasyondan çıkış için hem maliye politikası hem de para politikası dikkatli şekilde yürütülmelidir; çünkü bir yandan fiyat artışları ve enerji fiyatları gibi arza yönelik şoklar baskı oluştururken, diğer yandan büyümeyi desteklemek gerekir. Faiz oranları ve para yönetimi ile enflasyon kontrol altına alınmaya çalışılırken, kamu harcamaları, kamu yatırımları ve gelir politikaları iç talebi canlandırabilir. Fiyat artışlarını indeksleme yöntemleri geçici çözümler sunarken, kalıcı etki için tasarrufa yönlendirici politikalar ve yapısal reformlar büyük önem taşır.

Stagflasyonun belirtileri, aynı anda görülen yüksek enflasyon, artan işsizlik ve ekonomik durgunluk gibi çelişkili işaretlerle kendini gösterir. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) gibi göstergelerle fiyat artışı izlenirken, düşen iktisadî büyüme ve atıl kalan üretim kapasiteleri üretimdeki yavaşlamayı yansıtır. Aynı dönemde yükselen üretim maliyetleri, sabit kalan maaş beklentileri ile birleşince alım gücü azalır. Bu tabloya ek olarak enerji krizi, devlet bütçelerinde açıklar ve uygulanan sıkı para politikaları stagflasyonun hem nedeni hem de belirtisi olabilir.

Stagflasyon, ekonomide aynı anda yaşanan enflasyon, işsizlik artışı ve ekonomik durgunluk nedeniyle hem bireyleri hem de piyasaları olumsuz etkiler. Alım gücü düşüşü ve yaşam standartlarında gerileme, halkın tüketim alışkanlıklarını değiştirirken; enerji fiyatları artışı ve üretimin azalması maliyetleri artırır. Bu durum, yatırımın azalması ve ekonomik güven kaybı ile birleşince durgunluk derinleşir. Merkez bankası politikaları ve faiz oranları ile denge sağlanmaya çalışılsa da, sonuçta oluşan toplumsal huzursuzluk, sorunun sadece ekonomik değil, sosyal boyutlara da ulaştığını gösterir.

Stagflasyon, tüketiciler için alım gücünde düşüş, artan yaşam maliyeti ve azalan tüketici güveni gibi ciddi etkiler yaratırken; üreticiler ise yükselen hammadde ve enerji fiyatları, artan üretim maliyetleri ve genel maliyet baskısı ile karşı karşıya kalır. Fiyat artışları, halkın gelirine oranla daha hızlı yükselirken; gelir azalması ve işsizlik gibi sorunlar da talep daralmasına yol açar. Bu durum hem üretimi hem de satışları düşürerek ekonomik durgunluğu daha da derinleştirir.