Globalleşen ve buna paralel olarak e-ticaretin de günden güne çığ gibi büyüdüğü ticaret koşullarında, firmaların kârlılıklarını olası kur risklerinden (hedge etmek) koruması, döviz kurdalarındaki dalgalanmalardan hasar görmemesi adına yapılabilecekler konusunu gelin birlikte araştıralım.
Hedge Nedir? En genel tanımıyla genellikle vadeli piyasalarda riskten korunma yöntemi olarak bilinen hedge, bir alıcı ya da satıcının gelecekte olması muhtemel fiyat hareketlerindeki artışa veya azalışa karşı gelirini korumak için yapılan işlemler olarak tanımlanabilir.
Kur riski taşıyan firmalar için bu söz konusu riskleri minimum düzeye indirmeleri yani kendilerini bir çeşit sigorta altına almaları hayati önem taşımaktadır. Firmaların, asıl faaliyetlerinden elde edebileceği potansiyel kârlılık, kurdaki dalgalanmalar sonucunda eriyip yok olma riskiyle beraberinde arzu edilmeyen durumlarla karşı karşıya kalınmasına sebebiyet verebilir. İşte bu süreçte kur riskinden korunma adına yapılacak bazı öneri ve önlemlere göz atalım.
VİOP Piyasası ile Kur Riskinden Korunma
Döviz ödemesi veya alacağı olan, ya da bunlarda mevcut pozisyonu devam eden ve ilgili döviz fiyatında gelecekte meydana gelebilecek beklenmedik değişimlerden korunmak isteyen şirketler, vadeli piyasalarda spot piyasadaki pozisyonlarının tersi yönünde pozisyon alarak kendilerini kur riskinden koruyabilir.
Üstelik bu işlemi yapabilmek adına VİOP piyasasında sözkonusu riskin yaklaşık 1/10 oranında teminat bulundurması yeterli olacaktır. VİOP’ta 1.000 USD büyüklüğünde bir işlem için 455 TL teminat gerekiyor. Bir örnekle açıklamak gerekirse; spot piyasada kur 5.50 TL iken 1.000.000 USD almak için 5.500.000 TL’ye ihtiyaç vardır. Dolar ödemesi olan şirket ödemeyi üç ay sonra gerçekleştirilecektir. VİOP piyasasında 3 ay sonraki döviz kuru ise 5.70 TL olarak işlem görmektedir. 1.000.000 USD ödemesi bulunan bir şirket bunun karşılığında VİOP piyasasında Alış yönlü alacağı 1.000 adet sözleşme ve teminatı olan 455.000 TL tutarıyla olası kur risklerinden korunacaktır.
Kurun üç ay sonra 6.00’a yükselmesi durumunda şirket, ödemesi için kasasından 6.000.000 TL ödeme gerçekleştirirken, VİOP piyasasında yapmış olduğu işlem karşılığında 300.000 TL kâr elde edecektir. Öte yandan spot kurdan 5.500.000 TL ile yapacağı işlem yerine 455.000 TL nakit ayırmış ve ödeme tarihine kadar aradaki farkı işletme sermayesinde kullanmış olacaktır.
Tüm bu işlemler Borsa İstanbul çatısı altında Takasbank güvencesi ile gerçekleşirken, ayrıca Dolar/TL kurunun yükselme olasılığı için Alış pozisyonu, kurun düşmesine karşı ise Satış pozisyonu açarak her iki yönde de şirketinizi kur riskinden koruma altına alabilirsiniz.
Forex Piyasası ile Kur Riskinden Korunma
Ülkemizde Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafınca düzenlenen tebliğ uyarınca Forex piyasasında işlem yapabilmek için minimum 50.000 TL yatırım yapılması ve maksimum 1/10 kaldıraç kullanımı imkânı bulunmaktadır. VİOP piyasasına benzer şekilde Dolar/TL kurunun yükselmesi olasılığı için Alış yönlü işlem yaparak, kurdaki düşüş olasılığına karşı ise Satış yönünde işlem açarak her iki yönde de kurdaki değişimlerin etkisinden bağımsız şekilde kârlılığınızı yönetebilirsiniz. 5 gün 24 saat açık olan Forex piyasasında fiyat dalgalanmalarından etkin ve hızla yararlanabilir işlemlerinizi anlık olarak takip edebilirsiniz.
Forward işlemleri ile Kur Riskinden Korunma
İhracat ya da ithalat yapan şirketler için döviz kurunda oluşabilecek dalgalanmalar kârlılığı direkt olarak etkilemektedir. İthalat yapan bir firma için döviz kurunda yaşanabilecek ani ve hızlı yükselişler bütün kârın erimesine hatta yapılan ticaretten kâr edilememesi riskini doğurabilir. Böyle bir durumla karşılaşmamak adına firma Forward işlemi yaparak ödeme tarihindeki döviz kurunu sabitleme şansına sahip olabilmektedir.
Örneklemek gerekirse spot piyasada kur 5.50 TL iken 1.000.000 USD almak için 5.500.000 TL’ye ihtiyaç vardır. Firma ödemesini üç ay sonra gerçekleştirilecektir. Forward piyasada kurun üç ay vadeli fiyatı 5.80 TL olarak işlem görmektedir. Bu anlaşmayı satın alan şirket üç ay sonra 1.000.000 USD ’yi 5.800.000 TL maliyetle alacağını bilmektedir. Bilinmeyen kurunun üç ay sonra ne kadar olacağıdır. Kurun ödeme tarihine gelindiğinde 6.00’ya çıkması durumunda şirket spot piyasada 6.000.000 TL değeri olan bir ürünü 5.800.000 TL ‘den satın alabilecektir. Böylece aradaki 200.000 TL’lik fark, forward işleminde uzun pozisyon alan yatırımcının kârı olacaktır.
Unutulmaması gereken ise şirketin kur hangi seviyeye gelirse gelsin işlemi 5.80 kurundan yapmak zorunda olmasıdır. Yani kurun 5.80 üzerine çıkmaması halinde spot piyasada 5.70 seviyesinde olduğunu düşündüğümüzde, şirket 5.700.000 maliyet yerine 5.800.000 TL maliyetle döviz satın alacağından bu işlemden zararla karşılaşmış olacaktır.