Aracı kuruluş ya da kurum, borsada alıcı ile satıcı arasında köprü görevi üstlenen özel şirketlere denir. Hisse senetlerinin ya da menkul kıymetlerin alım-satımı sırasında alıcı ile satıcıyı platformda bir araya getiren aracı kuruluşlar bu alım-satımın güvenli bir şekilde işlenmesini sağlar. Bu aracı kuruluşlar SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) tarafından yetkilendirilirler. Dolayısıyla aracı kuruluşların anonim bir şirket statüsünde bulunmaması gerekir.
Aracı Kuruluşların Kuruluş Şartları
Borsa aracı kurumlarının kuruluş şartları ülkeye ve ilgili finansal düzenleyici otoriteye bağlı olarak değişebilir. Ancak genellikle borsa aracı kurumlarının kuruluş şartları aşağıdaki temel unsurları içerir:
Öncelikle SPK’de (Sermaye Piyasası Kurulu) yer alan kanunlara göre işlerin uygun bir şekilde yürütülmesi gerekir.
Sermaye Yeterliliği:
Borsa aracı kurumlarının genellikle belirli bir sermaye gereksinimini karşılamaları gerekmektedir. Bu gereksinim, kurumun işlem hacmine ve bulunduğu pazarın büyüklüğüne bağlı olarak değişebilir.
Teknolojik Altyapı:
Borsa işlemleri genellikle yüksek hızda gerçekleşir ve teknolojiye dayalıdır. Bu nedenle, borsa aracı kurumları güçlü bir teknolojik altyapıya sahip olmalıdır. İşlem platformları, veri güvenliği önlemleri ve iletişim sistemleri kurumun başarılı bir şekilde faaliyet gösterebilmesi için önemlidir.
Risk Yönetimi ve İç Kontroller:
Borsa aracı kurumları, işlemlerini ve müşteri fonlarını etkili bir şekilde yönetmek için risk yönetimi ve iç kontrol sistemleri kurmalıdır.
Müşteri Fonlarına İlişkin Kurallar:
Borsa aracı kurumları, müşteri fonlarını güvenli bir şekilde saklamak ve işlem yapmakla yükümlüdür. Bu nedenle, müşteri fonlarına ilişkin belirli kurallara ve düzenlemelere uymaları gerekmektedir.
Aracı Kuruluşların Görevleri
Aracı kuruluşlar yatırımcılara güvenlik ve teknolojiyi sağlamasının yanı sıra başka görevler de üstlenirler. Bu kuruluşlar yatırımcılara teknik analiz, model portföy, piyasa değerlendirmeleri ve ücretsiz eğitimler gibi hizmetler sunar. Bu hizmetlerle daha çok sayıda yatırımcının finansal piyasa dünyasına ilgi duyulması sağlanır. Aracı kuruluşların görevlerinden bir başkası ise repo ve ters repo işlemlerinde aracılık etmektir. Repo, yatırımcının elindeki menkul kıymetleri gelecekte geri almak şartıyla satmasıdır. Ters repo ise bu menkulleri gelecekte geri satmak şartıyla almasıdır. Ayrıca bu kuruluşlar vadeli işlemlerde ve opsiyon sözleşmelerinde aracılık yaparlar. Yatırımcılara, yatırım danışmanlığı ve yöneticiliği hizmeti verirler. Bu görev ve hizmetlerin yanı sıra portföy işletmeciliği işlemlerini de yine aracı kuruluşlar gerçekleştirir.
Aracı Kuruluşların Yetkilerine Göre Ayrılması
Geniş Yetkili Aracı Kuruluş
Genel saklama hizmeti, portföy aracılığı ve aracılık yüklenimi hizmetlerini sağlayan aracı kuruluşlara geniş yetkili aracı kuruluş tanımı yapılır. Müşterilere menkul kıymetlerin saklanması, alım-satım emirlerinin yürütülmesi, portföy yönetimi gibi geniş bir yelpazede hizmet sunabilirler. Bu tür aracı kuruluşlar, finansal piyasalarda daha geniş bir rol oynayabilir ve müşterilere çok çeşitli yatırım seçenekleri sunabilirler.
Kısmi Yetkili Aracı Kuruluş
Sınırlı saklama hizmeti, işlem aracılığı ve portföy yöneticiliği gibi faaliyetleri yürüten aracı kuruluşlara kısmi yetkili aracı kuruluş denir. Müşterilere daha sınırlı bir yelpazede hizmetler sunarlar ve belirli bir alanda daha uzmandırlar. Örneğin, sadece işlem aracılığı yapabilirler. Kısmi yetkili aracı kuruluşlar, daha spesifik müşteri taleplerini karşılayabilirler.
Dar Yetkili Aracı Kuruluş
Yatırım danışmanlığı ve emir iletimine aracılık gibi hizmetleri yürüten aracı kuruluşlara dar yetkili aracı kuruluş denir. Müşterilere finansal piyasalarda yatırım yapma konusunda tavsiyelerde bulunabilirler ve müşterilerin emirlerini borsaya iletebilirler. Dar yetkili aracı kuruluşlar, müşterilere yatırım kararlarına yardımcı olma konusunda uzmanlaşmıştır.
Aracı Kuruluş Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Doğru aracı kuruluşu seçmek, yatırımlarınızın başarısı ve finansal güvenliğiniz açısından kritik bir öneme sahiptir. Aracı kuruluş seçerken dikkat etmeniz gereken noktalar:
Lisans ve Düzenlemeler:
Seçeceğiniz aracı kurumun, ilgili finansal düzenleyici otoritelerden lisans almış ve düzenlemelere uymakla yükümlü olduğundan emin olun.
İşlem Platformları:
Aracı kurumun işlem platformları, kullanım kolaylığı, hız ve işlevselliği açısından önemlidir.
Müşteri Hizmetleri:
İyi bir müşteri hizmeti, sorunlarınızı çözmek ve yardımcı olmak için önemlidir.
Güvenilirlik ve İtibar:
Aracı kurumun geçmişi, müşteri geri bildirimleri ve itibarı, aracı kuruluş seçerken mühim bir konudur.
Hesap Türleri ve Minimum Mevduat:
Aracı kurumun sunduğu farklı hesap türlerini ve minimum mevduat gereksinimlerini göz önünde bulundurarak ihtiyacınıza uygun bir hesap seçin.
Uygulama ve Mobil İşlem:
Mobil uygulamalar ya da web siteleri, hızlı ve güvenilir online işlemleri gerçekleştirmek için önemlidir.